Wetenschap en Verdragen als Oplossing

Verdragen zijn een speciaal soort wet, die geldt tussen de landen die ervoor hebben getekend. Even iets over een paar soorten wetgeving:

• Formele wetten zijn de wetten die door de tweede en eerste kamer zijn vastgesteld. Details worden verder uitgewerkt in materiële wetten, of regelingen. Formele wetten staan boven materiële.

• Internationale verdragen zouden weinig waard zijn als ze per land anders zouden werken, en dus overtroeven ze alle wet- en regelgeving in een land. Ook de Raad van State maakt pas op de plaats.

De superkrachten van verdragen komen met een beperking; het zijn namelijk afspraken tussen landen onderling, maar ze binden burgers nergens aan. Hooguit kunnen verdragen verlangen dat sommige dingen op burgers worden overgezet, waarvoor dan een wet moet worden gemaakt.

Een zaak die uitgaat van een internationaal verdrag kan dus heel krachtig werken, en alle nationale wetgeving overtroeven. Dat scheelt leeswerk, maar maakt het ook mogelijk om een (klimaat)zaak in veel meer landen op dezelfde manier te voeren.

Grote lijnen van menselijke waardigheid vind je vaak in zulke verdragen; denk bijvoorbeeld aan de mensenrechten, de verdragen tegen chemische en biologische wapens, oorlogsrecht enzovoort. Misschien met uitzondering van heel oude, geldt dat verdragen in principe onder de Law of Treaties vallen; dat is internationale wetgeving die uitlegt hoe verdragen worden gesloten, hoe partijen zich kunnen terugtrekken, nieuwe versies of onderling afwijkende afspraken maken, enzovoort. Het legt ook vast dat nationale wetten ondergeschikt zijn aan verdragen; in Nederland is dit uitgewerkt in Grondwet 94 en Wet Algemene Bepalingen 13a.

Nederland heeft de centrale Europese verdragen. Maar er zijn veel meer internationale verdragen ondertekend, en dan zijn er ook nog verdragen die de EU namens ons met landen aangaat. Veel van die verdragen duiken niet letterlijk op in onze wet, vaak wordt er gerekend op de algemene voorrang van verdragen, en vaak wordt dat bij de wetsuitvoering over het hoofd gezien. Kennis van verdragen is dus ontzettend nuttig om in bepaalde gevallen een alternatieve aanpak af te dwingen; daarbij is het handig dat je niet eens veel van nationale wetten hoeft te weten. Vooral het bestuursrecht is belangrijk, omdat daarmee besluitvormingsprocessen worden gestructureerd.

Wetenschap kan worden gebruikt om verbindingen aan te tonen tussen verdragen en de realiteit van alledag. Als daar een discrepantie blijkt dan kan worden verlangd dat het land zich aan het verdrag aanpast. Met name als de werkelijkheid verandert dan kan de ideologie uit internationale verdragen helpen; rechtszekerheid is een nuttige default, maar als de wereld daardoor zo stevig uit de bocht vliegt dat internationale verdragen aantoonbaar overtreden worden, dan kun je de wetgeving er aan de oren bij slepen. Wetenschap helpt om een discrepantie tussen een verdrag en de alledaagse werkelijkheid bewijsbaar te maken.

Krachtig Koppel. De combinatie van een verdrag (als troefkaart) en wetenschap (dat nieuwe verbindingen aantoont) vormen een krachtig koppel in het bijsturen van de overheid, terug naar de redelijke menselijkheid van een verdrag.