Zorgplicht

De meeste landen hebben een concept van zorgplicht, in het Latijn wel pater familias genoemd, de "goede huisvader" die goed voor zijn "familie" zorgt. Dit is natuurlijk een metafoor voor vadertje staat die voor burgers zorgt.

Bit is de basis waarop Urgenda de Staat heeft aangevallen. Het is bruikbaar in het privaatrecht ofwel civiel recht; hiermee is ook Shell overwonnen, en wordt nu ook ING wordt aangevallen, en dat gaat dus buiten het hier besproken bestuursrecht om. Maar ook in het bestuursrecht werkt het; er is een verwijt van gevaarzetting mogelijk als te weinig rekening met de zorgplicht van de staat wordt gehouden.

Dit zijn (volgens Roger Cox in Revolutie met Recht, ISBN 978-90-81797-504) de centrale vragen:

1. Hoe waarschijnlijk is het dat iemand de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid niet betracht?
2. Hoe groot is de kans dat als gevolg daarvan gevaar ontstaat?
3. Hoe ernstig kunnen de gevolgen zijn van dit gevaar?
4. Hoe bezwaarlijk is het om voorzorgsmaatregelen te treffen om het gevaar af te wenden?

Deze vragen vormden de criteria in het Kelderluik-arrest ECLI:NL:HR:1965:AB7079, te vinden op uitspraken.rechtspraak.nl. De inhoud van deze zaak doet er minder toe dan de structuur van de uitspraak, die heel algemeen toegepast wordt als "checklist" bij de zorgplicht.

Natuurlijk moeten al deze punten worden bewezen. Als het gaat om klimaatverandering dan moet bijvoorbeeld gekeken worden naar de bijdrage van de aangeklaagde, en de wil om het klimaat te blijven schaden omwile van winst. Zoiets moet ook bij de overheid, al gaat het dan niet om winstbejag maar bijvoorbeeld om nalatigheid om internationale verplichtingen na te komen. De overheid moet en wil transparant zijn, zeker op klimaataspecten, dus daar kun je informatie zoeken om je bewijs rond te krijgen.

Roger Cox is overigens de advocaat achter de rechtszaken van Urgenda, en van Milieudefensie tegen Shell en ING. Hij legt in alle rust uit hoe zijn strategie werkt voor klimaatzaken.