Inspraak wordt Afdwingbaar

Op klimaatgerelateerde zaken kun je vaak inspraak vragen in de besluitvorming. Dat wordt geregeld in het verdrag van Aarhus (tekst omgezet naar een webpagina). Aarhus 6, 7 en 8 gaan over inspraak op een aantal niveaus, Aarhus 9 gaat over toegang tot de rechter als het daarmee misloopt.

Inspraak op keerpunten in het klimaatbeleid kan weleens heel zinvol uitpakken. Als je dit verlangt kan het zijn dat je de overheid verrast, want zo goed letten ze niet op verdragen. Na een slepend besluitvormingsproces willen ze liever geen rechtszaken riskeren, dus als je er zorgvuldig om vraagt zou je hun aandacht moeten hebben. Aarhus is niet atijd helder, dus zoek precies uit wat je mag vragen, en voorkom dat je wordt afgewezen omdat je te veel vraagt.

Aarhus 6. Dit artikel gaat over publieke inspraak in besluiten over specifieke activiteiten. Er is vastgelegd wanneer dit van toepassing is:

Er is een Annex I waarvoor (in Aarhus 6 §1a) ondubbelzinnig vastligt dat het publiek meedenkt;
Vaak over het hoofd gezien is Aarhus 6 §1b ingeval van "a significant effect on the environment".

Let op, als Aarhus spreekt van "environment" dan gaat het om het recht van mensen (in huidige en toekomstige generaties) om door die "environment" ondersteund te worden in gezondheid en welzijn. Het gaat niet om dieren of planten of microbes; het draait in Aarhus niet om biodiversiteit of massaal uitstervende soorten. Maar klimaatverandering kun je gemakkelijk genoeg aan mensen vastpinnen, dus daarvoor is Aarhus bruikbaar.

Alles met "a significant effect on the environment" moet dus Aarhus 6 toepassen:

het publiek moet vroegtijdig worden geïnformeerd over ontwerpbesluiten;
inspraak kent redelijke reactietermijnen;
er is ruimte voor vroegtijdige inspraak, op een moment dat nog niets is vastgelegd;
alle informatie is in beginsel opvraagbaar voor leden van het publiek;
het publiek mag alle commentaren, informatie, analyses of meningen indienen die het relevant acht;
de opbrengst van de inspraak moet serieus afgewogen worden;
het publiek wordt vlot op de hoogte gebracht van een genomen besluit, inclusief beweegredenen en gemaakte afwegingen.

Je kunt dit verlangen voor allerlei besluitvormingsprocedures. De overheid wil nog weleens bestrijden dat er sprake is van "a significant effect on the environment" en kijkt vaak niet verder dan Annex I.

Article 7. Publieke inspraak in plannen, programma's en beleid in relatie tot de "environment". Zie hierboven voor de interpretatie van "environment" onder Aarhus. Er moet tenminste worden voldaan aan deze eisen:

inspraak kent redelijke reactietermijnen;
er is ruimte voor vroegtijdige inspraak, op een moment dat nog niets is vastgelegd;
de opbrengst van de inspraak moet in de behandeling serieus behandeld worden.

Als je dit gaat verlangen zul je beslist een verrassingseffect bij de overheid teweegbrengen.

Article 8. Publieke inspraak in nog algemenere gevallen. Lees het artikel, dat is kort en gebruikt veel specifieke termen. We hebben het hier over vrij algemene dingen! TODO: Ik snap de termen in dit artikel niet voldoende.

Article 9. Toegang tot de rechter als je recht op inspraak wordt overtreden. Je kunt op vrij veel punten toehappen:

elk besluit
elke rechtshandeling (handeling met invloed op rechtspositie)
elk nalaten van een besluit of rechtshandeling

De aanklacht over nalatigheid kan handig zijn, maar daarbij is het leveren van bewijs ietwat raar. Het kan uit een eigen verklaring bestaan, maar andermans stukken werken natuurlijk krachtiger, bijvoorbeeld een afwijzing van een verzoek of een ingebrekestelling die niet door de tegenpartij wordt bestreden. Ook een WOO-verzoek waaruit blijkt dat documenten niet bestaan kan helpen.